Orlando da Fonseca is 32 jaar jong en werkt als creative producer in de museumwereld. Hij werkt concepten uit voor producties en koppelt deze aan interessante evenementen. 

“Ik ben in 2019 bij EYE gaan werken als jongerenbegeleider en eventorganisator voor het jongerenplatform MovieZone. Dit platform richt zich op 15-19 jarigen. Moviezone heeft een hele eigen invulling. Ze hebben op zichzelf een community gestart die ontzettend hard aan het groeien is. Na de protesten hebben ze binnen een week een online programma in elkaar gezet dat ging over institutioneel racisme binnen de filmindustrie. Een heel divers platform is het, dat vind ik mooi. Het feit dat MovieZone een los platform is geeft hen de mogelijkheid om snel te kunnen schakelen. Zo zetten ze binnen een rap tempo iets moois neer.

Voor de jongvolwassenen is er EXPOSED, een online magazine met een wat hippere vertaling. Toen er daar een plek vrij kwam kreeg ik de vraag of ik het op wilde pakken. Dat leek me heel leuk. Vanaf dat moment ben ik gaan kijken naar hoe we nog meer uit de community kunnen halen naast de expositie openingen. EXPOSED moest een opzichzelfstaand merk worden binnen EYE, voor een jonge en diverse doelgroep. Daarbij focussen we ons ook op de expositie openingen, puur omdat wij goed weten hoe je een leuk feestje geeft. De livestreams die we tijdens het laatste jaar georganiseerd hebben hadden duizenden kijkers. Toch hebben wij vanuit deze community niet de vrijheid gekregen om snel een project op te zetten na de protesten.”

Vrouwelijkheid bij zwarte mannen

“Er zijn veel projecten waar ik met veel plezier aan heb gewerkt hier. Er is in 2020 een samenwerking tussen EYE en Stadsarchief Amsterdam geweest waar ik met een goed gevoel op terugkijk, namelijk Male Femininity en Female Focus.

In het kader van Modern Perspectives organiseerde we op vrijdag 17 januari samen Female Focus, een avond over vrouwen in de (fotografie)kunst – gehost door fotograaf Bete van Meeuwen. Uit onderzoek van Mama Cash (2019) blijkt namelijk dat maar 13% van de werken in grote Nederlandse musea door vrouwen gemaakt is.

Dat was nieuw, we waren helemaal geëxplodeerd.

Toen ik aan sterke, vrouwelijke fotografen moest denken dacht ik eigenlijk meteen aan Bete van Meeuwen. Ze is feministe en daarbij gewoon een super interessant en creatief persoon. Toen ik haar vroeg om hierover mee te denken kwam zij al gauw met haar verhaal over een expositie over vrouwelijkheid bij zwarte mannen – daar hebben we ook een avond aan gewijd in EYE. Het was een avond die in het teken stond van Vogue, vrouwelijkheid bij mannen, ballroom en jezelf zijn. De documentaire die we daar lieten zien, Father Figure, had ik al een keer eerder gezien op het Nederlands Filmfestival. Dat was een perfecte match met de rest van dit programma waarbij we ook in gesprek gingen met hoofdrolspeler van de film.

Dat evenement werd ontzettend goed ontvangen. Vooral in de LGBTQ+ community werd het goed opgepakt onder het jongere publiek. Dat was nieuw, we waren helemaal geëxplodeerd. Het voelde eigenlijk als een soort kick-off van het nieuwe EXPOSED.”

De sluiting van de musea

“Helaas begon in 2020 Rona ons land over te nemen en moest alles op een lager pitje. We hebben nog wel wat dingen kunnen doen maar dit was natuurlijk veel meer online. Op Instagram hebben we met verschillende curatoren interessante thema’s belicht. Urvin Elshot, Danielle Cathari en onze Stadsdichter Gershwin Bonevacia deelde bijvoorbeeld films die hun geïnspireerd hebben met de community. We wilde online een stuk meer diversiteit laten zien. Dat ging eigenlijk best wel goed, tijdens dat hele project groeiden we met ⅓ in onze volgers vanuit andere doelgroepen. Best een mooi resultaat ondanks dat onze deuren gesloten waren. 

Met de DJ’s van Palet deden we nog een livestream in mei op de dag dat ze eigenlijk een uitverkocht evenement in Paradiso zouden hebben. Met oud beeldmateriaal hebben we passend bij hun kleuren op die muziekstijlen de beelden bij elkaar gekozen. In deze video zie je een toffe recap van wat er in 2020 allemaal is gebeurd.”

Het begin van de protesten

“Op een gegeven moment kwamen de BLM-protesten. Het knaagde aan me dat het bedrijf waar ik werkte niet met een statement kwam. Dat heeft bepaalde dingen getriggerd. Er is intern veel losgekomen en daar is uiteindelijk een brief naar het bestuur uit voortgekomen. Bij het schrijven van die brief weet ik dat er zeker mensen zijn geweest die getwijfeld hebben om hem te ondertekenen, omdat het een hele persoonlijke kwestie werd.

Die brief zorgde voor een flinke versnelling in het diversiteitsbeleid. De wil om als museum te ontwikkelen is er dus daar zijn ze hard mee bezig.

Het heeft er bijvoorbeeld toe geleid dat er een inclusie raad is opgericht. Die was er eigenlijk al, maar deze was meer gericht op toegankelijkheid van het bedrijf. De rolstoelvriendelijkheid, bijvoorbeeld. Er is een team opgesteld dat zich hier nu heel actief mee bezighoudt. 

Het lastige aan dit onderwerp is dat het niet snel genoeg kan gaan.

Voordat ik bij EYE kwam werken ben ik er niet eerder binnen geweest. ‘Hoe kwam dat eigenlijk?’, vroeg ik mezelf af. Maar eigenlijk wist ik het antwoord wel.

Het lastige aan dit onderwerp is dat het niet snel genoeg kan gaan. Maar er is aan de andere kant ook een agenda, waardoor het tempo voor mij misschien niet altijd even hoog ligt. Je hebt te maken met veel mensen waar je jezelf aan moet verantwoorden en dat vertraagt het proces.”

Impact van representatie in film

“Zelf ging ik met iets anders aan de slag. Ik heb ik acht jonge, Zwarte makers bij elkaar gezet om ervaringen uit te wisselen. Het resultaat? Wat we allemaal missen is representatie. Vanuit die brainstorm ben ik een concept gaan schrijven wat uiteindelijk de vorm van een korte film heeft gekregen.

Daarop zijn we verder gaan ontwikkelen en na maanden waarin er ook een interne strijd is gevoerd, heb ik een go gekregen om toch een korte film te maken ter promotie van een event over dit onderwerp: The power of Images. 

Representatie staat in de film centraal. Het gaat over een klein jongetje dat naar het beeldscherm kijkt en zichzelf niet herkent. Herkenbaar en wrang. 

Het doel van deze film was het creëren van een informatieve trailer voor het event dat volgde. Maar het zou ook een goede voorfilm in de bioscoopzalen zijn geweest van Eye, zodat de boodschap ook bij het vaste publiek terecht zou komen. Helaas is de voorfilm het niet geworden omdat hij te lang was.

Met alleen maar Zwarte makers gingen we in gesprek over wat hen positief of negatief beïnvloed heeft op het gebied van film. Helaas is de subsidieaanvraag voor EXPOSED in zijn geheel afgekeurd. Dat is echt heel pijnlijk.

Dit project maakte veel dingen los, het was een echte gespreksstarter. Waar het voor mij fout gaat is dat een organisatie als EYE een project dat zo ontzettend belangrijk is, af laat hangen van een subsidieaanvraag. 

Er zijn zoveel opties, maar ze worden gewoon niet benut. In 10 jaar is er pas 1 vrouwelijke kunstenaar geweest met een expositie bij EYE. En dat was echt dit jaar pas. Al die tentoonstellingen worden zo’n drie jaar vooruit gepland. Voordat je daar verandering in ziet duurt het dus wel even. Ik denk dat je het ook wat rigoureuzer kunt aanpakken.”

Werken in een divers team

“De museumwereld is heel wit. Binnen mijn team is dat eigenlijk niet anders geweest. Ik heb voordat ik in het museum terecht kwam altijd gewerkt met jongeren. Of ik nou voor de klas stond, basketbal les gaf, of feestjes gaf. Het educatie aspect is wel een rode draad door de verschillende dingen die ik heb gedaan, juist daarom vind ik die diversiteit en representatie zo belangrijk. 

Voor mij is diversiteit normaal, ik schrik er eerder van als een plek niet divers is.

Ik vind het heel moeilijk om uit te leggen omdat het heel natuurlijk voelt. Voor mij is diversiteit normaal, ik schrik er eerder van als een plek niet divers is. Deze wereld is voor mij een cultuurshock geweest en ik merk dat mijn geduld wat dat betreft langzaam opraakt. Het maken van The power of images was heel helend maar ook ontzettend zwaar. Laten we het zo zeggen, het was niet gemakkelijk om de korte film er intern doorheen te krijgen.

Ik denk dat heel veel meer mensen van kleur dat gevoel hebben. Het gevoel dat het geduld opraakt. Ik heb gaandeweg uit gesprekken met mensen ondervonden hoe het er in de filmwereld aan toe gaat op het gebied van representatie en dat is echt bizar. Hoe Zwarte kinderen op een filmopleiding hun eigen films moeten aanpassen omdat het ‘te Zwart’ is. De mensen die die aanvragen lezen die zien zichzelf niet terug in het verhaal dat de leerlingen indienen. In andere bedrijven zal dit vast ook gebeuren.”